Ben jij veeleisend? De lat lager leggen doe je zo.

Als je veeleisend bent naar jezelf, dan heb je je vast weleens afgevraagd hoe je de lat wat lager kunt leggen. Je weet hoe uitputtend het is om continu het hoogst haalbare van jezelf en het leven te eisen. Dus je wil er wat aan doen, en gaat op zoek naar tips.

Goedbedoelde adviezen als ‘goed is goed genoeg’ en ‘stop met perfectionistisch zijn’ vliegen je om de oren. Maar jij weet ook dat dat makkelijker is gezegd dan gedaan. Want de lat lager leggen is niet iets wat je zomaar even doet. Het vraagt om dieper te kijken dan het gedrag dat je aan de oppervlakte ziet. Om op onderzoek uit te gaan, diep in jezelf. Daar liggen de antwoorden die jij nodig hebt om de lat lager te leggen en minder veeleisend te zijn. Ga je mee op onderzoek uit?

Als je de lat te hoog legt..

“It could be perfect and it still wouldn’t be good enough”

Deze uitspraak was mij maar al te goed bekend. Al was iets nog zo perfect in de ogen van anderen, voor mij was het nooit goed genoeg. Het moest altijd beter, de lat moest altijd hoger. Niet alleen op mijn werk legde ik de lat heel hoog, maar ook wat mijzelf betreft. Ik was ontzettend veeleisend naar wat ik deed, naar wie ik was, en naar hoe ik eruit zag. 

Daar kan ik je er één ding over zeggen: dat is heel erg vermoeiend. Ik moest keihard werken, voelde mij schuldig als ik rust nam, was nooit tevreden en voelde mij onzeker over mijzelf en mijn kunnen. De lat zo hoog leggen gaf mij het gevoel dat ik meer aan het overleven was, dan voluit te leven. Ja, ik kon bijna alle punten op het onderstaande lijstje afvinken: 

• Je stelt doelen die moeilijk haalbaar zijn;
• Deze doelen moet je van jezelf binnen no-time behalen;
• Je rekent jezelf af op je resultaten en bent kritisch over je prestaties;
• Stress ervaar je vaak, want je bent ontzettend streng voor jezelf;
• Je gaat vaak over je eigen grenzen heen en bent daardoor vaak moe;
• Een ontevreden gevoel over jezelf, over wat je doet en je leven overheerst;
• Het is nooit goed genoeg. Je moet steeds meer doen en bereiken;
• Je piekert veel en hebt vaak last van kritische gedachten;
• Regelmatig vergelijk je jouw prestaties met die van anderen en wil je net zo goed of beter zijn;
• Als dingen niet lukken of als je geen waardering krijgt voor je prestaties raak je gefrustreerd;
• Je voelt je pas waardevol en goed genoeg als je iets bereikt. (Maar dat gevoel ebt al snel weer weg).

Chronische teleurstelling en uitputting

Als je jezelf in het bovenstaande herkent, dan is de kans groot dat je de lat te hoog legt. Je eist te veel van jezelf en het leven. En dat leidt vooral tot chronische teleurstelling, omdat je nooit aan je hoge eisen kunt tippen. Wat je ook doet. Het is een tijd vol te houden. Maar je weet dat hoe langer je zo doorgaat, hoe groter de kans is dat je overspannen raakt. (Lees hier hoe je herstelt van overspannenheid). De lat zo enorm hoog leggen, maakt je dus niet gelukkiger. Enkel ongelukkig en uitgeput. 

Tijd dus om de lat wat lager te leggen. Om te leren meer tevreden te zijn met wat je doet, en je waarde niet te ontlenen aan een bepaald resultaat. Hoe je dat doet? Ik heb vier stappen voor je opgesteld die jou helpen om de lat lager te leggen. Maar eerst is het belangrijk om te begrijpen waarom je de lat zo hoog legt. Pas dan kun je er écht wat aan doen. 

Waarom leg ik de lat zo hoog?

Het willen behalen van doelen en vooruitkomen zit in het mens zijn. Het is een oerinstinct om inventief te zijn, vooruit te komen en onszelf te verbeteren. We worden daarbij gedreven door onze drang om te overleven en de behoefte om ons veilig te voelen. Dankzij dit instinct hebben we bijvoorbeeld vuur ontwikkeld, waarmee we ons toentertijd beschermden tegen dieren en kou. Door dit instinct werkten we samen in een groep, en droegen we allemaal ons steentje bij door iets te presteren. Het hielp ons om te overleven. 

Die drang om te overleven en dingen te doen om bij te dragen aan een groep zit dus in ons. Het is iets heel moois van het mens zijn. En het is ook helemaal goed om doelen te hebben, iets bij te dragen, en dingen te willen bereiken. Het maakt je leven uitdagend. Het houdt je gemotiveerd en helpt je groeien.

Maar als je de lat TE hoog legt, belemmert het je juist in het leven. Je kunt last krijgen van depressie, overspannenheid, faalangst of paniekaanvallen. Je gaat dan juist dingen vermijden, of wordt zo moe, dat je op een gegeven moment niet meer kunt….

Een diepliggende angst

We leggen de lat vaak te hoog omdat er een angst onder ligt. Een dieperliggende angst dat kan zijn ontstaan vanuit een jeugd waarin we ons niet veilig in de groep (familie, school etc.) voelde. Misschien waren je ouders er emotioneel niet echt voor je, of werd je gepest op school. 

De angst wordt gevoed door door overtuigingen die je over jezelf en het leven hebt ontwikkelen. Een overtuiging is de manier waarop je naar onszelf en de wereld kijkt. Bijvoorbeeld: “Ik moet alles perfect doen, anders ben ik niet goed genoeg.” “Ik moet de beste zijn, anders hoor ik er niet bij.” Of “Ik moet maat 36 hebben om gelukkig te zijn”.

Onze overtuigingen worden voor een deel beïnvloed door de maatschappij, onze familie en de groepen waarin we ons bevinden. Misschien waren je ouders gefixeerd op het leveren van prestaties en eisten ze (te) veel van je. Of misschien kreeg je via de media het beeld mee dat je niet goed genoeg was als je niet slank was.

Hoe dan ook, de overtuigingen die je hebt ontwikkeld/mee hebt gekregen, hebben impact (gehad) op je leven. Hoe meer belemmerende overtuigingen je hebt, hoe zwaarder het leven voelt. Want uit je overtuigingen komen vaak kritische gedachten voort als “Ik kan dit niet, ik ben niet goed genoeg.” of “Dit is zo slecht, je kunt ook niks.” “Je moet harder werken!” En daaruit komt bepaald gedrag voort, wat je als lastig ervaart. Zoals de lat continu hoog leggen.

De innerlijke criticus en schijnveiligheid

Met dit soort kritische gedachten voed je de dieperliggende angst om niet goed genoeg te zijn. Het gevolg is dat je hele hoge eisen aan jezelf en het leven stelt. We denken namelijk dat als we de lat hoog leggen en aan alle eisen (van onszelf en de buitenwereld) voldoen, we erbij horen en goed genoeg zijn. We geven onszelf er een gevoel van SCHIJNveiligheid door.

Het is goed om te beseffen dat dit een tijdelijke vorm van veiligheid is, maar geen stabiele oplossing. Want het gevoel van veiligheid, erbij horen of goed genoeg zijn, ebt al snel weg als je niks presteert. Je moet dan continu de lat hoog leggen en dingen presteren om je veilig en goed genoeg te voelen. (Lees er hier meer over) Het is belangrijk om hiervan bewust te zijn. Dit (h)erkennen helpt je om de lat wat lager voor jezelf te leggen. 

Nu je begrijpt waar je hoge eisen vandaan komen, is het tijd om naar de praktijk over te stappen. Door de onderstaande 4 tips/stappen te doorlopen en er regelmatig mee te oefenen, leer jij de lat lager te leggen.  

1. (H)erken je angst

Neem de tijd om te onderzoeken waar je perfectionisme of het stellen van hoge eisen vandaan komt. Waar ben je bang voor? Wat is het allerergste dat er kan gebeuren als je de lat wat lager legt? Welke overtuigingen liggen eronder?

Ga eerlijk en open het gesprek met jezelf aan, zonder jezelf te beoordelen. Door telkens aan jezelf te vragen; “Wat maakt dat ik dat voel of denk?” “Waarom voel of denk ik dat?” Of “Wat gebeurt er als?”… kom je steeds een laagje dieper. Steeds dichter bij de kern van je angst en je belemmerende overtuigingen.  

Een voorbeeld: Wat maakt dat ik van mezelf de lat zo hoog moet leggen? -> “Ik ben bang dat als ik de lat laag leg ik niks bereik in het leven”. Waarom ben ik bang om niks te bereiken in het leven? -> “Als ik niks bereik in het leven dan ben ik niet waardevol.” Waarom ben ik zo bang om niet waardevol te zijn? -> “Als ik niet waardevol ben dan krijg ik geen liefde en goedkeuring van anderen. “Wat maakt dat dat zo erg/pijnlijk is?” Het voelt dan alsof ik er niet mag zijn…

Hoe meer je uitvraagt, hoe dichter je bij de kern van je angst komt. In dit voorbeeld is het de dieperliggende angst om er niet te mogen zijn. Je weet dan dat dit één van de oorzaken is waardoor je hoge eisen aan jezelf stelt.

Ga bij jezelf vervolgens na waar deze angst vandaan komt. Kun je het eerste moment herinneren waarin je als kind het gevoel had dat je er niet mocht zijn? Wat deed dat met je? Hoe voelde je je toen?

Bekijk je antwoorden met mildheid en liefde voor jezelf. Door je angsten te (h)erkennen en te zien waar/wanneer het is ontstaan, weet je dat het een oude pijn is. En deze pijn kun je nu zelf helen door het ‘kleine meisje in jou’ dat zo bang was vroeger, te troosten.

Zo doe je dat: Ga met je aandacht naar haar toe, naar het moment waarop ze zo bang was. Zie haar en troost haar. Zeg dat het oké is, en dat je er voor haar bent en van haar houdt. Dit klinkt heel vaag en raar om te doen. Maar hiermee (h)erken je je eigen wonden, en neem je verantwoordelijkheid om je eigen pijn te helen. Elke keer als je weer het gevoel hebt dat je er niet mag zijn of angst voelt, ga je terug naar je ‘gekwetste kind’ in jou en troost je haar. Hoe vaker je dit doet, hoe minder je je in je leven laat leiden door je oude pijn of wonden. (Hier lees je er meer over)

2. Werk aan je overtuigingen

In de eerste stap ben je bewust aan de slag gegaan met je oude pijn en angst. In de volgende stap werk je aan je gedachten, en leer je jezelf gerust te stellen door neutraler of positiever te denken.

Hiervoor moet je eerst je belemmerende overtuigingen ontdekken. Dit doe je door je meest voorkomende negatieve gedachten uit te vragen, zoals in het voorbeeld omschreven. Je ziet dan dat er een overtuiging onder je gedrag ligt. In dit geval “Ik moet de lat hoog leggen en dingen bereiken, anders mag ik er niet zijn.”

Je kunt achter je meest voorkomende negatieve gedachten komen door een week lang je gedachten bij te houden in een boekje. Bekijk na een week welke gedachten telkens terugkomen. Dit zijn de gedachten die je verder uit kunt vragen om je belemmerende overtuigingen te ontdekken.

Als je weet welke overtuigingen je hebt, kun je een belangrijke stap zetten; ze ombuigen naar neutraal of positief. Belemmerende overtuigingen kun je namelijk veranderen, want je bent je gedachten niet, je hebt ze. Dat betekent dat je ze bewust kunt ombuigen naar neutraal of positief.

“Ik mag er niet zijn als ik niks bereik”, wordt dan “Ik mag er zijn, ook als ik niks bereik”. Doe dit met alle belemmerende overtuigingen die je tegenkomt in jezelf, en voel wat het met je doet. Schrijf je verstekende overtuigingen op, en kijk er elke dag naar.

(Tip: In het gratis werkboek vind je oefeningen en schema’s die je helpen om je gedachten en overtuigingen te onderzoeken en om te buigen. + andere oefeningen voor meer zelfliefde en zelfvertrouwen! Download hem hier.)

3. Vergroot je zelfvertrouwen 

Nu is het zo dat je mind je versterkende overtuigingen niet zomaar aanneemt. Je hebt namelijk jarenlang je belemmerende overtuigingen gelooft. Als je ineens zegt “Ik mag er zijn, ook als ik niks presteer”, gelooft je mind er niks van. Enkel positieve affirmaties bekijken, is daarom niet genoeg. Je moet het écht gaan voelen en geloven.

Het zoeken van bewijzen voor je nieuwe helpende overtuiging in het dagelijks leven, helpt hierbij. Dit doe je door elke avond zo veel mogelijk dingen op te schrijven die jij die dag hebt ervaren die passen bij je positieve overtuiging. Bijvoorbeeld “Er glimlachte iemand naar mij zonder dat ik er iets voor hoefde te presteren”. Schrijf daarnaast ook minimaal 5 dingen op waar je dankbaar voor bent en die goed zijn gegaan die dag. Hierdoor leer je je te focussen op positieve dingen in het leven en in jezelf. 

4. Verander je oude patronen met helpend gedrag

Door voor nieuwe versterkende overtuigingen te kiezen, deze steeds meer ‘eigen’ te maken, en te focussen op positiviteit, krijg je steeds meer vertrouwen in jezelf. Ongeacht wat je doet. Hiermee leg je een sterke basis, waar je verder op kunt bouwen. Pas als deze basis er ligt, ga je werken aan het veranderen van je oude gewoonte van de lat te hoog leggen.

Adviezen als “neem bewust rust tussendoor”, “kies voor kleinere, haalbare stappen” en “goed is goed genoeg” werken pas als je je angst en oude pijn – die triggers zijn voor je belemmerende gedrag- hebt (h)erkend en verminderd. Dit met behulp van de bovenstaande stappen. 

De laatste stap is om versterkend gedrag te implementeren. Hoe handelde je voorheen vanuit je angst? (Je legde de lat te hoog, moest altijd doorwerken, schoot in perfectionisme etc.) Als je meer in jezelf vertrouwt en jezelf meer waardeert, welk gedrag past daar dan beter bij en is gezonder voor je?

Oefen vervolgens met het implementeren van het gewenste gedrag. (Lees hier hoe je nieuwe gewoonten aanleert). Oefen bijvoorbeeld om bewust rust te nemen, om iets minder perfect in te leveren, om kleinere subdoelen te stellen, of vaker NEE te zeggen. Lukt het nog niet om de lat lager te leggen? Herhaal dan de eerste 3 stappen, of vraag hulp van een coach!

Geef jezelf tijd om met de bovenstaande stappen te oefenen. De lat lager leggen gaat met vallen en opstaan. Wil je meer over dit thema lezen, en losbreken van perfectionisme? In mijn boek Proudly Imperfect vind je meer tips, inzichten en oefeningen om dit te leren. Of neem contact met mij op voor coaching.