Keuzes maken. In een tijd waarin er ontzettend veel aanbod is om uit te kiezen, is dat zeker niet makkelijk. De Miss Perfect in mij wilde eigenlijk alles en het liefst tegelijkertijd. Het kwam dan ook regelmatig voor dat ik in een restaurant een half uur naar het menu zat te staren en geen beslissing kon maken. Want alles zag er zo verdomd lekker uit. Of dat ik in de ochtend vijf keer mijn outfit omwisselde en uiteindelijk toch maar besloot om voor de eerste te gaan. En dan heb ik het niet eens over de grotere life-changing keuzes… Nee, keuzes maken (vooral bij een groot aantal opties) was niet echt mijn ding. Besluiteloosheid, daar herkende ik mij eerder in.
Is het bovenstaande voor jou herkenbaar? Dan heb ik goed nieuws! Het ligt niet zozeer aan jou. En ook niet aan je sterrenbeeld. (Ja, ik gebruikte regelmatig het feit dat ik ‘weegschaal’ ben als excuus voor mijn voormalig onvermogen om te kiezen uit duizenden opties).
Het blijkt namelijk dat er een biologische verklaring is voor besluiteloosheid. De 2 delen van je brein die te maken hebben met besluitvorming, krijgen een soort ‘kortsluiting’ naarmate het aantal opties waar je uit moet kiezen toeneemt, zo blijkt uit onderzoek. Er is zelf een maximum aantal keuzes dat je aankunt voordat je brein ‘kortsluiting’ krijgt; ergens tussen de acht en vijftien opties. Krijg je meer opties? Dan kun je dus last krijgen van ‘choises overload‘, oftewel ‘keuze overbelasting.’
Tijdens een van de onderzoeken waarin de deelnemers keuzes moesten maken, merkten de wetenschappers op dat bij het maken van keuzes twee delen van de hersenen oplichten; de voorste cingulate cortex, waar de hersenen de kosten en baten van mogelijke beslissingen afwegen. En het striatum, het deel van de hersenen dat verantwoordelijk is voor het bepalen van de waarde. De activiteit in deze twee delen bereikten een piek toen de proefpersonen twaalf opties gerepresenteerd kregen. Zodra er meer keuzes beschikbaar waren, ‘crashten’ deze delen van de hersenen. Bij een te veel aan keuzes (12 – 24) is het voor onze hersenen te veel werk om elk van de mogelijke uitkomsten te evalueren. (Met de kanttekening dat het afhankelijk is van de waargenomen beloning, de moeilijkheid om de opties te evalueren en de individuele kenmerken van de persoon.)
Bovenstaande is voor mij herkenbaar. Zet mij zonder plan in een supermarkt om te kiezen wat ik moet eten, en ik heb het gevoel dat mijn hersenen ‘crashen’. En laat ik nu net meer dan 12 kledingstukken (waaaaay more) in mijn kast hebben hangen waar ik uit kan kiezen. En als ik moet kiezen welke sportles ik via One Fit zal volgen (lees; kiezen uit veel meer dan 12 opties), dan kies ik soms gewoon niks en ga ik zelf maar fitnessen.
Dat is overigens niet zo gek. Psycholoog Barry Schwartz (1945) zegt in een interview met Volkskrant dat een overdaad aan keuzes inderdaad demotiveert en verlamt. “De meeste werknemers in de VS konden vroeger kiezen uit twee of drie pensioenopties. De mogelijkheden zijn de laatste decennia geëxplodeerd. Er zijn nu wel tweehonderd opties. Naarmate de keuzemogelijkheden toenamen, daalde het aantal pensioendeelnemers. Mensen zien door de bomen het bos niet meer, schuiven de keuze eindeloos voor zich uit. En van uitstel komt afstel.” Aldus Barry Schwartz.
Een groot aantal keuzes aanbieden lijkt alleen nuttig als mensen wel MOETEN kiezen. Als er geen MOETEN achter zit, leidt het er eerder toe dat mensen niks kiezen. Dit is ook de ‘fout’ die mensen vaak maken als het om ondernemen gaat. We willen soms zo veel diensten of producten aanbieden, dat de consument gewoon niet meer weet wat te kiezen en het tegenovergestelde bereikt wordt: ze kiezen niks. Less is in dat geval dus echt ‘more’.
Bij het nemen beslissingen is een te veel aan opties dus niet echt handig. Maar in deze overloaded consumptie maatschappij worden we er hoe dan ook mee geconfronteerd. Het enige wat je dan kunt doen is leren hoe je er anders mee om kunt gaan, zodat je makkelijker keuzes kunt maken.
Als je keuzes maken wilt vereenvoudigen, probeer jezelf dan te beperken tot een kleiner aantal opties voordat je gaat evalueren. Dit kun je doen aan de hand van bepaalde waarden en criteria die voor jou belangrijk zijn. Als je weet wat je waarden zijn (de dingen die voor jou echt belangrijk zijn in het leven, zoals liefde, gezondheid, groei, vertrouwen, creativiteit etc.), kun je makkelijker richting geven aan je leven en de daarbij behorende keuzes maken. (Tip: in het gratis Proudly Imperfect werkboek vind je een overzicht van waarden waar je uit kunt kiezen.)
Als je nog geen idee hebt wat jouw waarden zijn, kun je ze ontdekken door te letten op de dingen waardoor jij in je leven geraakt wordt. Als je ergens veel waarde aan hecht, en je komt in een situatie waarin deze waarde bedreigd wordt, dan kun je angst of boosheid voelen. Kom je in een situatie waarin je je waarde leeft, dan zul je ervaren dat je in een flow zit en je op je plek voelt. Sinds ik mijn waarden helder heb, merk ik dat het maken van – vooral grotere – keuzes een stukje makkelijker is dan vroeger.
Daarnaast kun je vooraf voor jezelf helder maken aan welke criteria een optie moet voldoen, zodat het aantal opties verminderd wordt. Weten wat voor jou werkt en belangrijk is, oftewel, jezelf beter leren kennen en daarnaar luisteren, helpt je bij het maken van keuzes. Lukt het je nog niet om een keus te maken? Geen nood! Er is nog altijd een aantal directe trucs om je besluitvaardigheid op een eenvoudige manier te stimuleren: doe een korte meditatie, maak een wandeling, of doe een kort dutje en maak daarna je keus. Het is bewezen dat deze activiteiten helpen om informatie beter te verwerken, waardoor keuzes maken een stukje makkelijker wordt.